Φιλία και υγεία

Οι φίλοι είναι από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους στη ζωή όλων μας, ανεξαρτήτως φυλής, φύλου, κοινωνικό-οικονομικής τάξης ή αναπτυξιακού σταδίου. Η φιλία αντίθετα με τις σχέσεις που αναπτύσσουμε μέσα στο οικογενειακό μας περιβάλλον είναι εκούσια. Η σημαντικότητα της φιλίας έχει υμνηθεί ήδη εδώ και πολλές χιλιάδες χρόνια. Γνωστός είναι ο λόγος του Αριστοτέλη στο έργο του «Περί φιλίας», όπου μιλάει για την πραγματική φιλία ως μία από τις κυριότερες παραμέτρους μιας ευτυχισμένης ζωής. Χαρακτηριστικά γράφει: «…η φιλία είναι και πράγμα πάρα πολύ αναγκαίο στη ζωή του ανθρώπου…», «…οι φίλοι συνδράμουν τους νέους, ώστε να τους αποτρέψουν από τα λάθη, και προκειμένου, για τους μεγάλους στην ηλικία, τους φροντίζουν και αναπληρώνουν τις δυνάμεις που τους λείπουν.» Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν πως ανέκαθεν η φιλία έχει υπάρξει σημαντική για τη σωματική και ψυχοκοινωνική υγεία των ανθρώπων και όπως έχει διατυπωθεί από τους Sias και Bartoo «η φιλία δρα ως εμβόλιο έναντι της σωματικής και ψυχικής ασθένειας».

Φιλία και σωματική υγεία

Έρευνες πολλών ετών έχουν εδραιώσει την ιδέα ότι η κοινωνική στήριξη και κοινωνική συναναστροφή σχετίζονται με μειωμένη θνησιμότητα και είναι παράγοντες προστατευτικοί για την υγεία. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Σε έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί μέσα στον αιώνα που διανύουμε έχει βρεθεί πως η ύπαρξη φιλικών σχέσεων με συνομηλίκους κατά τη διάρκεια της πρώιμης εφηβείας λειτουργεί προστατευτικά για το καρδιαγγειακό σύστημα και τις ασθένειες που σχετίζονται με αυτό στην μετέπειτα ενήλικη ζωή. Έχει ακόμα διαπιστωθεί ότι η υγεία των ανθρώπων που έχουμε δίπλα μας, και στην συγκεκριμένη περίπτωση των φίλων μας, επηρεάζει και τη δική μας υγεία. Σχετικές έρευνες έχουν γίνει αναφορικά με την παχυσαρκία, καθώς άτομα που συναναστρέφονταν φίλους που έπασχαν από παχυσαρκία είχαν αυξημένες πιθανότητες να οδηγηθούν στην παχυσαρκία στο μέλλον. Ωστόσο δεν είναι μόνο οι συνήθειες υγείας των φίλων μας που επηρεάζουν τις δικές μας συνήθειες υγείας. Έχει πρόσφατα προταθεί και ο όρος της «ομοιοφιλίας», σύμφωνα με τον οποίο οι άνθρωποι έχουμε την τάση να συναναστρεφόμαστε άτομα με παρόμοια χαρακτηριστικά με τα δικά μας. Επομένως, δεν είναι μόνο οι φίλοι μας που μπορεί να μας παρασύρουν σε συνήθειες που βελτιώνουν ή χειροτερεύουν την υγεία μας, αλλά ενδέχεται να κινούμαστε προς αυτές τις συνήθειες με παράλληλο τρόπο.

Φιλία και ψυχοκοινωνική υγεία

Η φιλία έχει πολλά και διάφορα οφέλη και σε ψυχοκοινωνικό επίπεδο, καθώς δημιουργεί την αίσθηση συντροφικότητας, οικειότητας, στοργής, συναισθηματικής σταθερότητας, σκοπού και αυτό-επιβεβαίωσης, αλλά και συνδράμει στον καθορισμό της κοινωνικής ταυτότητας. Επίσης, οι φίλοι μοιράζονται το αίσθημα της αμοιβαίας αξίας και της μεταξύ τους προηγμένης επικοινωνίας ενώ η σχέση τους λειτουργεί ενάντια σε στρεσογόνους παράγοντες. Αναφορικά με τα παιδιά, όσο πιο νωρίς εδραιώσουν καλές φιλίες τόσο πιο εύκολα κατανοούν την έννοια της αφοσίωσης, αναπτύσσουν και άλλες αρετές όπως είναι η κοινωνικότητα, αποφεύγουν τους κινδύνους θυματοποίησης και μεγαλώνοντας εκφράζουν μεγαλύτερη ικανοποίηση από τη ζωή τους. Οι φιλικές σχέσεις στην παιδική ηλικία συμβάλλουν ώστε οι ικανότητες του παιδιού να συμβαδίζουν με τις προβλεπόμενες για το αναπτυξιακό του στάδιο, αλλά και στην μετέπειτα ομαλή μετάβαση σε άλλα αναπτυξιακά στάδια, όπως είναι η είσοδος στην αγορά εργασίας ή η δημιουργία οικογένειας.

Έχει βρεθεί πως η παιδική κακοποίηση ή κάποια άλλη αναπτυξιακή αντιξοότητα σε νεαρή ηλικία ασκεί αρνητικές επιδράσεις στην μετέπειτα ικανότητα του ατόμου να αναπτύξει και να διατηρήσει υγιείς και σταθερές φιλικές σχέσεις. Οι δυνατές παιδικές φιλίες ωστόσο βοηθούν το νεαρό άτομο να αντιμετωπίσει αποτελεσματικότερα πιθανά προβλήματα του οικογενειακού του περιβάλλοντος και να αισθάνεται μέλος μιας ομάδας που είναι ασφαλής και υποστηρικτική. Άτομα με στενές φιλικές σχέσεις περιγράφουν υψηλότερα επίπεδα αυτοπεποίθησης, ψυχολογικής προσαρμογής και ευαισθησίας στις διαπροσωπικές συναναστροφές, ενώ δηλώνουν λιγότερο συχνά αισθήματα άγχους και εχθρικότητας.

Οι παραπάνω επιδράσεις της φιλίας γίνονται περισσότερο αντιληπτές όταν οι σχέσεις αυτές δεν διέπονται από θετικά χαρακτηριστικά. Η απόρριψη του ατόμου από το φιλικό και κοινωνικό του περιβάλλον ή η συμμετοχή του σε φιλικές σχέσεις που χαρακτηρίζονται από ανταγωνισμό, αβεβαιότητα, συγκρούσεις και ανισότητα ενδέχεται να αποτελέσουν παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση ψυχιατρικών συμπτωμάτων, όπως καταθλιπτικά συμπτώματα, διαταραχές πανικού ή αυτοκτονικό ιδεασμό.

Φιλία και τρίτη ηλικία

Όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία του ατόμου τόσο πιο σταθερές και εδραιωμένες είναι οι φιλίες και οι κοινωνικός περίγυρός του, σε αντίθεση με τον πιο ευμετάβλητο κοινωνικό κύκλο ατόμων νεότερων ηλικιών. Έτσι, ικανοποιείται και η πιο αυξημένη ανάλογα με την ηλικία ανάγκη για συναισθηματική σταθερότητα, αίσθημα του ανήκειν και βεβαιότητα ότι υπάρχει διαθέσιμη στήριξη σε περίπτωση που χρειαστεί. Πέρα όμως από την ικανοποίηση των ψυχοκοινωνικών αναγκών, οι κοινωνικές επαφές των ατόμων που εισέρχονται ή διανύουν την τρίτη ηλικία παίζουν σημαντικό ρόλο στην ευκολότερη προσαρμογή αυτών στις επερχόμενες μεταβολές στην υγεία τους. Έρευνες έχουν δείξει πως τα μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα που συναναστρέφονται με φίλους έχουν καλύτερη πρόγνωση για τις φυσικές τους λειτουργίες, την ψυχική τους ευεξία και μειωμένο κίνδυνο θνησιμότητας. Δεν είναι φυσικά τυχαίο πως κατά την τρίτη ηλικία η διάρρηξη των τόσο συναισθηματικά και λειτουργικά ισχυρών συνδέσμων, που προκαλείται ίσως από κάποια ασθένεια ή απώλεια, επιφέρει και αρνητικές επιπτώσεις μεγαλύτερης έντασης. Οι ευκαιρίες δημιουργίας νέων δεσμών γίνονται πιο σπάνιες, ιδίως όταν αυτοί οι δεσμοί καλούνται να στηρίξουν τις αυξημένες απαιτήσεις υγείας των ατόμων.

Φιλία και ιδιαίτερες ανάγκες

Έχει διαπιστωθεί πως τα άτομα με ειδικές ανάγκες ή χρόνιες παθήσεις έχουν μεγαλύτερη δυσκολία στη δημιουργία κοινωνικών επαφών και στην κοινωνική συναναστροφή. Ωστόσο, αυτά είναι και τα άτομα τα οποία έχουν μεγαλύτερη ανάγκη τη σταθερή και δυνατή φιλία ως μέσο στήριξης κατά των δυσκολιών που αντιμετωπίζουν, όπως είναι οι επίπονες εξετάσεις ή οι φαρμακευτικές παρενέργειες. Οι φίλοι μπορούν να συνδράμουν είτε υλικά και πρακτικά, είτε προσφέροντας πνευματική υποστήριξη, βοηθώντας το άτομο να αισθάνεται ότι δεν είναι μόνο του και ότι αυτό που αντιμετωπίζει δεν το θέτει σε μειονεκτική θέση συγκριτικά με τους γύρω του. Ειδικότερα, τα παιδιά που αντιμετωπίζουν χρόνιες δυσκολίες υγείας, αλλά διαθέτουν φίλους και βρίσκονται σε ένα υποστηρικτικό πλαίσιο, αναπτύσσουν πίστη, στοιχείο σημαντικό για την καλύτερη αντιμετώπιση της ασθένειάς τους, και προστατεύονται από την απομόνωση και τον εκφοβισμό, καταστάσεις που ενδέχεται να αναπτυχθούν στο σχολικό πλαίσιο.

Το παρόν άρθρο δεν αποτελεί και δεν υποκαθιστά ιατρική συμβουλή, διάγνωση ή θεραπεία. Οι πληροφορίες παρέχονται υπεύθυνα από αξιόπιστες πηγές για ενημερωτικούς σκοπούς.

Bauminger, N., & Kasari, C. (2000). Loneliness and friendship in high‐functioning children with autism. Child development, 71(2), 447–456.

Cundiff, J. M., & Matthews, K. A. (2018). Friends with health benefits: the long-term benefits of early peer social integration for blood pressure and obesity in midlife. Psychological science, 29(5), 814–823.

King, A. R., Russell, T. D., & Veith, A. C. (2016). Friendship and mental health functioning. The psychology of friendship, 249.

Laursen, B., Bukowski, W. M., Aunola, K., & Nurmi, J. E. (2007). Friendship moderates prospective associations between social isolation and adjustment problems in young children. Child development, 78(4), 1395–1404.

Martire, L. M., Schulz, R., Mittelmark, M. B., & Newsom, J. T. (1999). Stability and change in older adults’ social contact and social support: The Cardiovascular Health Study. The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 54(5), S302-S311.

Page‐Gould, E., Mendoza‐Denton, R., & Mendes, W. B. (2014). Stress and coping in interracial contexts: The influence of race‐based rejection sensitivity and cross‐group friendship in daily experiences of health. Journal of Social Issues, 70(2), 256–278.

Sani, F., Herrera, M., Wakefield, J. R., Boroch, O., & Gulyas, C. (2012). Comparing social contact and group identification as predictors of mental health. British Journal of Social Psychology, 51(4), 781–790.

Simonsick, E. M., Kasper, J. D., & Phillips, C. L. (1998). Physical disability and social interaction: factors associated with low social contact and home confinement in disabled older women (The Women’s Health and Aging Study). The Journals of Gerontology Series B: Psychological Sciences and Social Sciences, 53(4), S209-S217.

Silva, M. E. D. A., Moura, F. M. D., Albuquerque, T. M., Reichert, A. P. D. S., & Collet, N. (2017). Network and social support in children with chronic diseases: understanding the child’s perception. Texto & Contexto-Enfermagem, 26(1).